Όχι όμως διασωληνωμένοι... να είμαστε υγιείς, να αθλούμαστε, να έχουμε σχέσεις με το άλλο φύλο και φυσικά να βρισκόμαστε στο απόγειο της καριέρας μας! Σήμερα οι μακροβιότεροι άνθρωποι είναι μεταξύ 120-130 ετών, ζουν με αρκετά προβλήματα υγείας και σίγουρα δεν μπορούν να παίξουν για 90 λεπτά ποδόσφαιρο.
Ο μέσος όρος ηλικίας σήμερα στην Ελλάδα είναι τα 80 έτη1. Στην Αρχαία Ελλάδα ο μέσος όρος ήταν τα 28 έτη. Θα είναι εντυπωσιακό να ζήσει κάποιος 3 φορές περισσότερο από το μέσο όρο ηλικίας, αλλά αυτό μπορεί να συμβεί; μπορούμε να φανταστούμε κάποιον που ζει 240 χρόνια; Υπάρχει κάποιο όριο;
Μια από τις αιτίες που δεν μπορούμε να κατορθώσουμε κάτι τέτοιο είναι ότι από τη στιγμή που ξεκινάμε την ύπαρξή μας είμαστε προγραμματισμένοι να γεράσουμε. Τα περισσότερα από τα κύτταρα κατά τη διάρκεια της ζωής μας διαιρούνται είτε λόγω του κύκλου ζωής τους είτε για να επουλώσουν κάποιο τραύμα. Δυστυχώς όμως κάθε φορά που συμβαίνει αυτό χάνουν και ένα μικρό μέρος της πληροφορίας που σχετίζεται με τη λειτουργία τους – φανταστείτε κάτι σαν ένα πολυφωτοτυπημένο έγγραφο. Τελικά γερνάνε ή καταστρέφονται ολοσχερώς.
Για να μιλήσουμε λίγο επιστημονικά, όταν ένα κύτταρο πρόκειται να διαιρεθεί αρχικά το DNA του διπλασιάζεται. Στο διπλασιασμό του συμμετέχει ένα ένζυμο που ονομάζεται πολυμεράση, το οποίο αντιγράφει με εξαιρετική ακρίβεια το αρχικό DNA δημιουργώντας ένα πανομοιότυπο. Το ένζυμο όμως έχει ένα φυσικό περιορισμό:αδυνατεί να διπλασιάσει το ακρότατο κομμάτι του DNA. Επομένως όταν μόνο η πολυμεράση συμμετέχει στην αντιγραφή το κύτταρο απόγονος στερείται του τελικού άκρου του DNA και τελικά οδηγείται στο να σταματάει να διαιρείται και πεθαίνει.
Κατά τη διάρκεια της ζωής μας το κύτταρο πρόκειται να διαιρεθεί πολλές φορές και επομένως μετά από 60 ή 100 χρόνια ζωής πολλά από τα κύτταρά μας θα έχουν χαθεί με τον τρόπο αυτό. Υπάρχει σωτηρία από τον αναμενόμενο εκφυλισμό; Υπάρχει και λέγεται τελομεράση. Η τελομεράση είναι ένζυμο και βρίσκεται μόνο σε λίγα κύτταρα (τα γνωστά σε όλους μας βλαστικά είναι το πιο προφανές παράδειγμα) ενώ στα υπόλοιπα ανιχνεύεται σε ελάχιστη ποσότητα2. Η τελομεράση εισάγει μερικές βάσεις DNA εκεί που δεν μπορεί η πολυμεράση, θωρακίζοντας με τον τρόπο αυτό το DNA.
Σε ένα πολύ πρόσφατο και εντυπωσιακό πείραμα, ποντίκια από τα οποία αφαιρέθηκε η τελομεράση εμφάνισαν πρόωρη γήρανση. Το εντυπωσιακότερο όμως είναι πως επανήλθαν σχεδόν πλήρως σε φυσιολογική κατάσταση όταν οι ερευνητές επανέφεραν την έκφραση της τελομεράσης στα ίδια ποντίκια3,4. Αυτό είναι το πρόσφατο πειραματικό αποτέλεσμα που έχει φέρει την τελομεράση στο προσκήνιο.
Μέχρι σήμερα μπορεί κάποιος να φτάσει μέχρι την ηλικία των 120 αλλά και χωρίς απολύτως κανένα σοβαρό νόσημα ο οργανισμός του είναι εμφανώς γερασμένος κάτι που τελικά θα τον οδηγήσει στο θάνατο το επόμενο σύντομο χρονικό διάστημα. Επομένως ο μόνος τρόπος για να μπορέσουμε να παρατείνουμε τα χρόνια ζωής μας θα ήταν να καταφέρουμε να μη γερνάμε. Σε αυτό το σημείο θα μπορούσε να βοηθήσει η τελομεράση. Με βάση τα πειράματα που περιγράφτηκαν παραπάνω θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως αν καταφέρουμε να εκφράσουμε την τελομεράση σε ικανοποιητική ποσότητα σε όλα μας τα κύτταρα τότε θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε ή τουλάχιστον να παρατείνουμε το χρόνο μέχρι τα κύτταρα να γεράσουν.
Μπορούμε να φανταστούμε μια κοινωνία που ο μέσος όρος ζωής είναι τα 240 χρόνια; Μία αισιόδοξη σκέψη είναι ότι οι άνθρωποι θα είχαν τουλάχιστον 200 χρόνια παραγωγικής εργασίας, θα μπορούσαν να μορφώνονται για περισσότερα χρόνια και η εξειδίκευσή τους σε ένα πολύ περιορισμένο αντικείμενο δεν θα ήταν αναγκαίο κακό όπως σήμερα. Η επιστήμη και η τεχνολογία θα αναπτύσσονταν με ταχύτατους ρυθμούς και η ποιότητα ζωής μας θα βελτιωνόταν.
Από μια άλλη οπτική γωνία θα μπορούσε o πληθυσμός να αυξηθεί ανεξέλεγκτα και ο περιορισμός φυσικών πόρων όπως το νερό και η τροφή να καταστρέψει την ευημερία μιας τέτοιας κοινωνία. Ο καθένας μας μπορεί να φανταστεί διαφορετικά σενάρια, το βέβαιο είναι πως η επιστήμη μπορεί να αλλάξει τις ζωές μας με τρόπο που δεν μπορούμε να φανταστούμε σήμερα. Στο χέρι μας είναι να την αξιοποιήσουμε προς όφελός μας.
Αναφορές για φιλομαθείς:
2. Shay and Wright, The Journal of Pathology,114-123 (2007)
3. Jaskelioff, M. et al. Nature 464, 519 (2010)
4. Sahin, E. & Depinho, R. A. Nature 464, 520–528 (2010)
